گلک بستن آتش، مشتعل گردیدن و برافروختن آن. (از آنندراج) : ریخت ساقی به قدح بادۀ شوق افزا را بسته آتش گلکی تا که بسوزد ما را. محسن تأثیر (ازآنندراج). خندۀ برق زند گرمی خاکستر ما چه گلک بسته ای ای آتش می بر سر ما. محسن تأثیر (از آنندراج)
گلک بستن ِ آتش، مشتعل گردیدن و برافروختن آن. (از آنندراج) : ریخت ساقی به قدح بادۀ شوق افزا را بسته آتش گلکی تا که بسوزد ما را. محسن تأثیر (ازآنندراج). خندۀ برق زند گرمی خاکستر ما چه گلک بسته ای ای آتش می بر سر ما. محسن تأثیر (از آنندراج)
پرده کشیدن، خیمه بستن، خیمه زدن، برای مثال درون خرگه از بوی خجسته / بخور عود و عنبر کله بسته (نظامی ۲ - ۱۵۶)، می دمد صبح و کله بست سحاب / الصبوح الصبوح یا اصحاب (حافظ - ۴۲)
پرده کشیدن، خیمه بستن، خیمه زدن، برای مِثال درون خرگه از بوی خجسته / بخور عود و عنبر کله بسته (نظامی ۲ - ۱۵۶)، می دمد صبح و کله بست سحاب / الصبوح الصبوح یا اصحاب (حافظ - ۴۲)
شرط. نذر. مراهنه. با کسی گرو بستن. رهان. (زوزنی). خطر، و آنچه در میان کنند چون در چیزی گرو بندند. تخاطر. (منتهی الارب) : با که گرو بست زمین کز میان باز گشاید کمر آسمان. نظامی
شرط. نذر. مراهنه. با کسی گرو بستن. رهان. (زوزنی). خَطَر، و آنچه در میان کنند چون در چیزی گرو بندند. تخاطر. (منتهی الارب) : با که گرو بست زمین کز میان باز گشاید کمر آسمان. نظامی
زه بستن. چله برکمان بستن. کمان را چله و زه کردن. زه بستن کمان را: کمانگر به نیروی فیض الست تواند بقوس قزح چله بست. ملاطغرا (از آنندراج). زآسمان نتوان طرفی از فغان بستن به زور چله نشاید به این کمان بستن. شریف الهام (از آنندراج). رجوع به چله شود
زه بستن. چله برکمان بستن. کمان را چله و زه کردن. زه بستن کمان را: کمانگر به نیروی فیض الست تواند بقوس قزح چله بست. ملاطغرا (از آنندراج). زآسمان نتوان طرفی از فغان بستن به زور چله نشاید به این کمان بستن. شریف الهام (از آنندراج). رجوع به چله شود
نصب کردن خیمه از پارچۀ تنک و لطیف. (فرهنگ فارسی معین) : ابر گوهربار زرین کله بندد در هوا گر ز دریای کفش خورشید برگیرد غبار. فرخی. عروس ماه نیسان را جهان سازد همی حجله به باغ اندر همی بندد ز شاخ گلبنان کله. فرخی. چون هوا از گرد تاری کله بست بر زمین خون مفرشی دیگر کشید. مسعودسعد. چون زبور خواندی از خوشی آواز او مرغان هوا کله بستند از بالا. (مجمل التواریخ و القصص). نه کله بندد شام از حریر غالیه رنگ نه حله پوشد صبح از نسیج سقلاطون. جمال الدین عبدالرزاق. صبحدم چون کلّه بندد آه دودآسای من چون شفق در خون نشیند چشم شب پیمای من. خاقانی. بسا ابرا که بندد کلۀ مشک به عشوه باغ دهقان را کند خشک. نظامی. درون خرگه از بوی خجسته بخور عود و عنبر کله بسته. نظامی. شب از عنبر جهان را کله می بست زمستان بود و باد سرد می جست. نظامی. چون فلک قبای اطلس روز از پشت جهان باز کرد و لباس شب درپوشید و فرزین چرخ که ماه خوانند به شاهرخ از جمشید فلک که خورشید گویند ببرد و از نور او در شب دیجور خود کله بست. (تاریخ طبرستان) ، به کنایه، دایره وار گرد چیزی فراهم آمدن: چنان شد که هر وقت پای در رکاب آوردی سیصد نفر علوی شمشیر کشیده گرداگرد او کله بستندی. (تاریخ طبرستان). می دمد صبح و کله بست سحاب الصبوح الصبوح یا اصحاب. حافظ. و رجوع به کله شود، نصب کردن کله. نوعی آذین بستن در جشن ها: کله بستند گرد شهر و سرای شهریان ساختند شهرآرای. نظامی. چون مهد خواهر به مدینۀ تبریز رسید، شهر را آیین بستند و کله بستند. (سلجوقنامۀ ظهیری چ خاورص 21). و رجوع به کله شود
نصب کردن خیمه از پارچۀ تنک و لطیف. (فرهنگ فارسی معین) : ابر گوهربار زرین کله بندد در هوا گر ز دریای کفش خورشید برگیرد غبار. فرخی. عروس ماه نیسان را جهان سازد همی حجله به باغ اندر همی بندد ز شاخ گلبنان کله. فرخی. چون هوا از گرد تاری کله بست بر زمین خون مفرشی دیگر کشید. مسعودسعد. چون زبور خواندی از خوشی آواز او مرغان هوا کله بستند از بالا. (مجمل التواریخ و القصص). نه کله بندد شام از حریر غالیه رنگ نه حله پوشد صبح از نسیج سقلاطون. جمال الدین عبدالرزاق. صبحدم چون کلّه بندد آه دودآسای من چون شفق در خون نشیند چشم شب پیمای من. خاقانی. بسا ابرا که بندد کلۀ مشک به عشوه باغ دهقان را کند خشک. نظامی. درون خرگه از بوی خجسته بخور عود و عنبر کله بسته. نظامی. شب از عنبر جهان را کله می بست زمستان بود و باد سرد می جَست. نظامی. چون فلک قبای اطلس روز از پشت جهان باز کرد و لباس شب درپوشید و فرزین چرخ که ماه خوانند به شاهرخ از جمشید فلک که خورشید گویند ببرد و از نور او در شب دیجور خود کله بست. (تاریخ طبرستان) ، به کنایه، دایره وار گرد چیزی فراهم آمدن: چنان شد که هر وقت پای در رکاب آوردی سیصد نفر علوی شمشیر کشیده گرداگرد او کله بستندی. (تاریخ طبرستان). می دمد صبح و کله بست سحاب الصبوح الصبوح یا اصحاب. حافظ. و رجوع به کله شود، نصب کردن کله. نوعی آذین بستن در جشن ها: کله بستند گرد شهر و سرای شهریان ساختند شهرآرای. نظامی. چون مهد خواهر به مدینۀ تبریز رسید، شهر را آیین بستند و کله بستند. (سلجوقنامۀ ظهیری چ خاورص 21). و رجوع به کله شود
مقابل دل برداشتن. مقابل دل برگرفتن. علاقه مند شدن. عشق پیدا کردن. دوستی پیدا کردن. عاشق شدن. دل در گرو محبت کسی آوردن. علاقه پیدا کردن. محبت یافتن: چه بندی دل اندر سرای سپنج چودانی که ایدر نمانی مرنج. فردوسی. دل اندر سرای سپنجی مبند بس ایمن مشو در سرای گزند. فردوسی. اگر بخردی در جهان دل مبند که ناید بفرجام از او جز گزند. فردوسی. بگویش که تو دل به من درمبند مشو جاودان بهر جانم نژند. فردوسی. کنون چون شنیدی بدودل مبند وگر دل ببندی شوی در گزند. اسدی. چون دانست (خواجه حسن) که کارخداوندش (محمد) ببود دل در آن مال نبست. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 87). احمق کسی که دل در این جهان بندد. (تاریخ بیهقی). گفت اگر ما دل در دیار بندیم کار دشوار شود... دل در فرع بستن و اصل را بجای ماندن محال است. (تاریخ بیهقی). چون دولت ایشان را مشغول کرده است... به تاریخ راندن... چون توانند رسید و دلها اندر آن چون توانند بست. (تاریخ بیهقی). این پادشاه آن می دید و دل در آن بسته بود. (تاریخ بیهقی ص 317). و به گفتار جهال دل مبند. (قابوسنامه). ازآن پس کاین جهان راآزمودی گر خردمندی درین پرگرد و ناخوش جای دل خیره چرا بندی. ناصرخسرو. رهگذار است این جهان یارا بدو در دل مبند دل نبندد هوشیار اندر سرای رهگذر. ناصرخسرو. هر آن عاقل که او بندد دل اندر طاعت یزدان نشاید گر بپیوندد دل اندر خدمت سلطان. میرمعزی (از آنندراج). زندگانی چو نبودش حاصل مرد عاقل در آن نبندد دل. سنائی. دل در سخن محمدی بند ای پور علی ز بوعلی چند. خاقانی. چه دل بندی در این دنیا ایا خاقانی خاکی که تا بر هم نهی دیده نه این بینی نه آن بینی. خاقانی. رهروان عقل ساحل را بجان دل بسته اند ما دل خود را به راه عشق بر دریا زدیم. ظهیر. جوانمردان که دل در جنگ بستند به جان و دل ز جان آهنگ رستند. نظامی. چه توان دل در آن عمل بستن کو به عزل تو باشد آبستن. نظامی. چنان در کار آن دلدار دل بست که از تیمار کار خویشتن رست. نظامی. همدست کسی که در تو دل بست آنگاه شدی که او شد از دست. نظامی. مشو چون خر به خورد و خواب خرسند اگر خود گربه باشد دل درو بند. نظامی. بزرگی بایدت دل در سخا بند سر کیسه به برگ گندنا بند. نظامی. چو دل در مهر شیرین بست فرهاد برآورد از وجودش عشق فریاد. نظامی. چه بندیم دل در جهان سال و ماه که هم دیوخانست و هم غول راه. نظامی. چه بندی دل در آن دورازخدائی کزو حاصل نداری جزبلائی. نظامی. این عجب نبود که میش از گرگ جست این عجب که میش دل در گرگ بست. مولوی. دلارامی که داری دل در او بند دگر چشم از همه عالم فروبند. سعدی. دل ای حکیم بر این معبر هلاک مبند که اعتماد نکردند بر جهان عقال. سعدی. وجود عاریتی دل درو نشاید بست همانکه مرهم دل بود جان به نیش بخست. سعدی. در اینان نبندد دل اهل شناخت که پیوسته باهم نخواهند ساخت. سعدی. چه بندی درین خشت زرین دلت که یک روز خشتی کنند از گلت. سعدی. دل ای رفیق بر این کاروانسرای مبند که خانه ساختن آیین کاروانی نیست. سعدی. دل اندر دلارام دنیا مبند که ننشست با کس که دل برنکند. سعدی. نباید بستن اندر چیز کس دل که دل برداشتن کاریست مشکل. سعدی. دل مبند ای حکیم بر دنیا که نه چیزیست جاه مختصرش. سعدی. به وفای تو کز آن روز که دلبندمنی دل نبستم به وفای کس و در نگشادم. سعدی. دل در کسی مبند که دلبستۀ تو نیست. سعدی (گلستان). دل در او بند و گنجش افزون کن وآنکه نگذاشت رنجش افزون کن. اوحدی. چیست ناموس دل در او بندی کیست سالوس خوش بر اوخندی. اوحدی. چو دل در زلف تو بسته است حافظ بدین سان کار او در پا میفکن. حافظ. ز من بنیوش و دل در شاهدی بند که حسنش بستۀ زیور نباشد. حافظ. خواهی که برنخیزدت از دیده رود خون دل در وفای صحبت رود کسان مبند. حافظ. - دل بستن در چیزی، عزم و قصد آن کردن. برآن مصمم گشتن: چون این سخن بشنید دل در آن بست که برمک را از بلخ بیاورد. (تاریخ برامکه)
مقابل دل برداشتن. مقابل دل برگرفتن. علاقه مند شدن. عشق پیدا کردن. دوستی پیدا کردن. عاشق شدن. دل در گرو محبت کسی آوردن. علاقه پیدا کردن. محبت یافتن: چه بندی دل اندر سرای سپنج چودانی که ایدر نمانی مرنج. فردوسی. دل اندر سرای سپنجی مبند بس ایمن مشو در سرای گزند. فردوسی. اگر بخردی در جهان دل مبند که ناید بفرجام از او جز گزند. فردوسی. بگویش که تو دل به من درمبند مشو جاودان بهر جانم نژند. فردوسی. کنون چون شنیدی بدودل مبند وگر دل ببندی شوی در گزند. اسدی. چون دانست (خواجه حسن) که کارخداوندش (محمد) ببود دل در آن مال نبست. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 87). احمق کسی که دل در این جهان بندد. (تاریخ بیهقی). گفت اگر ما دل در دیار بندیم کار دشوار شود... دل در فرع بستن و اصل را بجای ماندن محال است. (تاریخ بیهقی). چون دولت ایشان را مشغول کرده است... به تاریخ راندن... چون توانند رسید و دلها اندر آن چون توانند بست. (تاریخ بیهقی). این پادشاه آن می دید و دل در آن بسته بود. (تاریخ بیهقی ص 317). و به گفتار جهال دل مبند. (قابوسنامه). ازآن پس کاین جهان راآزمودی گر خردمندی درین پرگرد و ناخوش جای دل خیره چرا بندی. ناصرخسرو. رهگذار است این جهان یارا بدو در دل مبند دل نبندد هوشیار اندر سرای رهگذر. ناصرخسرو. هر آن عاقل که او بندد دل اندر طاعت یزدان نشاید گر بپیوندد دل اندر خدمت سلطان. میرمعزی (از آنندراج). زندگانی چو نبودش حاصل مرد عاقل در آن نبندد دل. سنائی. دل در سخن محمدی بند ای پور علی ز بوعلی چند. خاقانی. چه دل بندی در این دنیا ایا خاقانی خاکی که تا بر هم نهی دیده نه این بینی نه آن بینی. خاقانی. رهروان عقل ساحل را بجان دل بسته اند ما دل خود را به راه عشق بر دریا زدیم. ظهیر. جوانمردان که دل در جنگ بستند به جان و دل ز جان آهنگ رستند. نظامی. چه توان دل در آن عمل بستن کو به عزل تو باشد آبستن. نظامی. چنان در کار آن دلدار دل بست که از تیمار کار خویشتن رست. نظامی. همدست کسی که در تو دل بست آنگاه شدی که او شد از دست. نظامی. مشو چون خر به خورد و خواب خرسند اگر خود گربه باشد دل درو بند. نظامی. بزرگی بایدت دل در سخا بند سر کیسه به برگ گندنا بند. نظامی. چو دل در مهر شیرین بست فرهاد برآورد از وجودش عشق فریاد. نظامی. چه بندیم دل در جهان سال و ماه که هم دیوخانست و هم غول راه. نظامی. چه بندی دل در آن دورازخدائی کزو حاصل نداری جزبلائی. نظامی. این عجب نبود که میش از گرگ جست این عجب که میش دل در گرگ بست. مولوی. دلارامی که داری دل در او بند دگر چشم از همه عالم فروبند. سعدی. دل ای حکیم بر این معبر هلاک مبند که اعتماد نکردند بر جهان عقال. سعدی. وجود عاریتی دل درو نشاید بست همانکه مرهم دل بود جان به نیش بخست. سعدی. در اینان نبندد دل اهل شناخت که پیوسته باهم نخواهند ساخت. سعدی. چه بندی درین خشت زرین دلت که یک روز خشتی کنند از گلت. سعدی. دل ای رفیق بر این کاروانسرای مبند که خانه ساختن آیین کاروانی نیست. سعدی. دل اندر دلارام دنیا مبند که ننشست با کس که دل برنکند. سعدی. نباید بستن اندر چیز کس دل که دل برداشتن کاریست مشکل. سعدی. دل مبند ای حکیم بر دنیا که نه چیزیست جاه مختصرش. سعدی. به وفای تو کز آن روز که دلبندمنی دل نبستم به وفای کس و در نگشادم. سعدی. دل در کسی مبند که دلبستۀ تو نیست. سعدی (گلستان). دل در او بند و گنجش افزون کن وآنکه نگذاشت رنجش افزون کن. اوحدی. چیست ناموس دل در او بندی کیست سالوس خوش بر اوخندی. اوحدی. چو دل در زلف تو بسته است حافظ بدین سان کار او در پا میفکن. حافظ. ز من بنیوش و دل در شاهدی بند که حسنش بستۀ زیور نباشد. حافظ. خواهی که برنخیزدت از دیده رود خون دل در وفای صحبت رود کسان مبند. حافظ. - دل بستن در چیزی، عزم و قصد آن کردن. برآن مصمم گشتن: چون این سخن بشنید دل در آن بست که برمک را از بلخ بیاورد. (تاریخ برامکه)
لب نگشادن. سخن نگفتن. خاموش ماندن. خموشی گزیدن. سکوت اختیار کردن: دل من چو نور اندر آن تیره شب نخفته گشاده دل و بسته لب. فردوسی. بدو گفت برگوی و لب را مبند که گفتار باشد مرا سودمند. فردوسی. دبیر بزرگ آن زمان لب ببست به انبوه اندیشه اندرنشست. فردوسی. گشاده شد آن کس که او لب ببست زبان بسته باید گشاده دو دست. سعدی. نگویم لب ببند و دیده بردوز ولیکن هر مقامی رامقالی. سعدی
لب نگشادن. سخن نگفتن. خاموش ماندن. خموشی گزیدن. سکوت اختیار کردن: دل من چو نور اندر آن تیره شب نخفته گشاده دل و بسته لب. فردوسی. بدو گفت برگوی و لب را مبند که گفتار باشد مرا سودمند. فردوسی. دبیر بزرگ آن زمان لب ببست به انبوه اندیشه اندرنشست. فردوسی. گشاده شد آن کس که او لب ببست زبان بسته باید گشاده دو دست. سعدی. نگویم لب ببند و دیده بردوز ولیکن هر مقامی رامقالی. سعدی
سخت شدن زمین پس از آبیاری که زمین خشک شده و بقسمتهای خرد و بزرگ شکاف برمیدارد. (یادداشت مؤلف). طبقه ای از لای سخت گرفتن سطح زمین کشت شده که مانع از آسان سر زدن و روئیدن آن شود. (یادداشت مؤلف)
سخت شدن زمین پس از آبیاری که زمین خشک شده و بقسمتهای خرد و بزرگ شکاف برمیدارد. (یادداشت مؤلف). طبقه ای از لای سخت گرفتن سطح زمین کشت شده که مانع از آسان سر زدن و روئیدن آن شود. (یادداشت مؤلف)
شرط بستن بر سر چیزی رهن نهادن گرو نهادن: (امام) گفت (یعقوب بن اسحاق کندی را) : بر پاره کاغذ چیزی نویسم اگر تو بیرون آری که چه نبشتم ترا مسلم دارم پس گرو بستند
شرط بستن بر سر چیزی رهن نهادن گرو نهادن: (امام) گفت (یعقوب بن اسحاق کندی را) : بر پاره کاغذ چیزی نویسم اگر تو بیرون آری که چه نبشتم ترا مسلم دارم پس گرو بستند
نصب کردن خیمه از پارچه تنک و لطیف: (میدهد صبح و کله بست سحاب الصبوح الصبوح یا اصحاب خ) (حافظ)، نصب کردن کله: (چون مهد خواهر تبریز بمدینه رسید شهر را آیین بستند و کله بستند)
نصب کردن خیمه از پارچه تنک و لطیف: (میدهد صبح و کله بست سحاب الصبوح الصبوح یا اصحاب خ) (حافظ)، نصب کردن کله: (چون مهد خواهر تبریز بمدینه رسید شهر را آیین بستند و کله بستند)
